آشنایی با ساز سه تار

تار در واژگان ایرانی به معنای زه، سیم و در سازشناسی از گروه سازهای زهی مضرابی می باشد.  تار از زمان فارابی (در بازه زمانی  ۲۶۰ هجری – ۳۳۹ هجری) موسیقیدان معروف ایرانی وجود داشته و بعد از وی توسط صفی الدین ارموی و دیگران به  کمال و پیشرفت دست یافته. نواختن این ساز سنتی در دورهٔ زندیه در شیراز مرسوم بوده‌است.

 ساز سنتی تار ماحصل ذوق ایرانی است که طی سالیان متمادی توسط اساتید هنرمند و فر هیخته موسیقی تکامل یافته.

ساختار ساز تار

کاسهٔ ساز تار اغلب از کنده کهنه چوب توت ساخته می‌شود ، هرچقدر  این چوب کهنه‌تر باشد با توجه به  خشک بودن تارهای آن ،چوب تار دارای صدای بهتری خواهد بود.

پرده‌ها از جنس روده گوسفند و پنجه و دسته غالباً از چوب گردو ساخته می‌شوند. شکل کاسهٔ تار مانند دو دل به هم چسبیده و از پشت شبیه به شخصی در حالت نشسته‌ا می باشد. تار قفقازی شکل کمی متفاوتی دارد و سیم‌های آن بیشتر است.

جنس خرک اصولا از شاخ بز کوهی می باشد. در دو طرف دسته از استخوان شتر استفاده می‌شود.  از لحاظ شیوهٔ نوازندگی زخمهٔ عادی در تار به صورت راست (از بالا به پایین) است ولی در سه‌تار بالعکس است (از پایین به بالا). همچنین از نظر تعداد پرده‌ها نیز با هم شباهت دارند.

صدای ساز تار  به دلیل وجود پوستی که روی آن است از شفافیت فوق العاده‌ای برخوردار است . این پوست اغلب از پوست بره تودلی و یا بزی می باشد. به ویژه سازهایی که در قدیمساخته شده اند از شیوهٔ صدای دیگری برخوردارند.

قسمت کاسه (شکم) به دو قسمت کوچک و بزرگ تقسیم می‌شود.قسمت کوچک را نقاره می‌گویند. روی کاسه و نقارهٔ ساز تار پوست کشیده می‌شود. خرک تار بر پوست کاسه تکیه کرده‌است. قسمت نقاره در انتهای بالایی به دسته (گردن) متصل شده‌است.

دستهٔ تار بلند و حدود ۴۵ تا ۵۰ سانتی‌متر می باشد. و بر کناره‌های سطح جلویی آن دو روکش استخوانی چسبانده شده‌است که این استخوان اغلب از استخوان شتر ساخته می‌شود. دور دسته، پرده‌هایی عمود بر طول آن با فاصله هایی مشخص، بسته شده‌است. تعداد پرده‌ها امروزه ۲۸ پرده است. این نوع ساز در قدی با تعداد ۲۵ پرده ساخته می‌شده‌است.

جعبه گوشی (سر) در انتهای بالایی دسته قرار دارد و از هر طرف سه گوشی بر سطوح جانبی جعبه کار گذاشته شده‌است. تعداد سیم‌های تار شش تار می باشد که از انتهای تحتانی کاسه آغاز می شود، از روی خرک عبور می‌کند و در تمام طول دسته کشیده می شود، و سرانجام  به جعبه گوشی‌ها داخل و در آنجا به دور گوشی‌ها کشیده می‌شوند. سیم‌های شش‌گانه عبارتند از دو سیم سفید (پائین) که همصدا کوک می‌شوند، دو سیم زرد (همصدا)، یک سیم سفید نازک (بنام زیر) و بالاخره یک سیم زرد (بم)، که دوتای آخری غالباً به فاصله اکتاو کوک می‌شوند.